HOME
COLEOPTERA NEOTROPICAL
(por paises/by countries)

COLEOPTERA NEOTROPICAL
(por familias/by families)

sistemática: FAMILIAS COLEOPTERA
sensu Bouchard et all., 2011
ARTHROPODA
BIBLIOGRAFÍA
RECUERDOS
ENTOMOLÓGICOS

Juan Enrique Barriga - Tuñón
colneotrop@yahoo.com
www.coleoptera-neotropical.org
sitio inagurado 13 noviembre 2009
Lawrence Kirkendall
lawrence.kirkendall@bio.uib.no
   
COLEOPTERA NEOTROPICAL
JUAN ENRIQUE BARRIGA - TUÑÓN
LAWRENCE KIRKENDALL

CURCULIONIDAE DE COSTA RICA
Subfamilia Scolytinae

especies presentes en Costa Rica de la familia Curculionidae-Scolytinae
(Curculionidae-Scolytinae species from Costa Rica)

según: Wood, 2007; Blackwelder, R.E., 1947; auctorum
  Guillermo "Willy" Kuschel y Juan E. Barriga-Tuñón Colecta Nemonychidae y Belidae, Lonquimay, Malleco Chile
Guillermo "Willy" Kuschel y Juan E. Barriga-Tuñón
Colecta Nemonychidae y Belidae, Lonquimay, Malleco Chile
 Guillermo "Willy" Kuschel y Juan E. Barriga-Tuñón Auckland NZ
Guillermo "Willy" Kuschel y Juan E. Barriga-Tuñón
Auckland NZ
CURCULIONIDAE:
Scolytinae
ARGENTINA HONDURAS
BELIZE MEXICO
BOLIVIA NICARAGUA
BRASIL PANAMÁ
CHILE PARAGUAY
COLOMBIA PERU
COSTA RICA PUERTO RICO
CUBA R. DOMINICANA
ECUADOR SURINAME
EL SALVADOR URUGUAY
GUATEMALA VENEZUELA
GUYANA ANTILLAS
GUYANA FRANCESA  
Curculionoidea de COSTA RICA
 
Curculionidae Familias afines:
Caridae
Nemonychidae
†Ulyanidae
Curculionidae sensu lato :
FAMILIA CURCULIONIDAE Latreille, 1802
SUBFAMILIA Scolytinae Latreille, 1804
Tribu Hylesinini Erichson, 1836

Phloeoborus asper Erichson, 1836:55.
Phloeoborus niger Wood 2007.
Phloeoborus punctatorugosus Chapuis, 1869:14.
Phloeoborus rudis Erichson, 1836:55.
Phloeoborus scaber Erichson, 1869:13.
Phloeoborus signatus Strohmeyer
Phloeoborus willei Wood 2007


Tribu Phrixosomatini Wood, 1978

Phrixosoma minor Wood, 1956:248.
Phrixosoma obesa Blackman, 1943:393.


Tribu Bothrosternini Blandford, 1896

Cnesinus adusticus Wood, 1967:87.
Cnesinus adustus Schedl, 1948:266.
Cnesinus costulatus Blandford, 1896:137.
Cnesinus denotatus Wood, 1968:107.
Cnesinus elegans Blandford, 1896:140.
Cnesinus gracilis Blandford, 1896:141.
Cnesinus ocularis Blandford, 1896:140.
Cnesinus porcatus Blandford, 1896:137.
Cnesinus squamosus Wood, 1968:102.
Eupagiocerus ater Eggers, 1931:14.
Pagiocerus frontalis (Fabricius), 1801:389.
Sternobothrus bicostatus (Schedl), 1936:106
Sternobothrus sculpturatus (Blandford), 1896:132


Tribu Phloeotribini Chapuis, 1869

Phloeotribus setulosus Eichhoff, 1868:149.
Phloeotribus subovatus Blandford, 1897:167.


Tribu Phloeosinini Nüsslin, 1912

Chramesus acacicolens Wood, 1969:3.
Chramesus denticulatus Wood, 1971:6.
Chramesus pumilus (Chapuis), 1869:47


Tribu Scolytini Latreille, 1804

Camptocerus aeneipennis (Fabricius), 1801:392
Camptocerus auricomus Blandford, 1896:125.
Camptocerus infedelis Wood, 1969:11.
Camptocerus niger (Fabricius), 1801:393 Costa Rica (?)
Cnemonyx insignis Wood, 1969:9.
Cnemonyx maculicornis (Blandford), 1896:127
Cnemonyx minusculus (Blandford)
Cnemonyx panamensis (Blandford), 1896:129
Scolytopsis puncticollis Blandford, 1896:123.
Scolytus costellatus Chapuis, 1869:58.
Scolytus cristatus Wood, 1969:12.
Scolytus dimidiatus Chapuis, 1869:57.
Scolytus nodatus Wood, 1969:12.
Scolytus propinquus Blandford, 1896:121.
Scolytus torulus Wood, 1975:25.


Tribu Hexacolini Eichhoff , 1878 (=Ctenophorini)

Gymnochilus consocius (Blandford), 1897:171
Gymnochilus minor (Blandford)
Gymnochilus reitteri Eichhoff
Microborus boops Blandford, 1897:175.
Pycnarthrum brosimi Wood, 1971:14.
Pycnarthrum hispidum (Ferrari), 1867:19
Pycnarthrum pallidum (Chapuis), 1869:41
Scolytodes acares Wood
Scolytodes acuminata Wood
Scolytodes ageratinae Wood, 2007:
Scolytodes alni Wood
Scolytodes atratus (Blandford), 1897:178
Scolytodes blandfordi (Schedl)
Scolytodes cecropiavora Wood
Scolytodes cecropicolens Wood
Scolytodes cedrelae Wood
Scolytodes clusiae Wood
Scolytodes costaricae Wood
Scolytodes erineophila Wood
Scolytodes glabrescens Wood, 1972:152.
Scolytodes gunnerae Wood, 2007:
Scolytodes hirsuta Wood
Scolytodes immana Wood
Scolytodes irazuensis Wood
Scolytodes marginata Wood
Scolytodes maurus (Blandford), 1897:178
Scolytodes minutissima Schedl
Scolytodes ochromae Wood
Scolytodes parvula Wood
Scolytodes phoebeae Wood
Scolytodes picea (Blandford)
Scolytodes plumeriae Wood
Scolytodes pseudopicea Wood
Scolytodes punctifera Wood
Scolytodes radiata Wood
Scolytodes swieteniae (Blackman)
Scolytodes unipunctatus (Blandford), 1897:182
Scolytodes venusta Wood
Scolytodes volcanus Wood


Tribu Micracidini LeConte, 1876 (=Micracini)

Hylocurus elegans Eichhoff, 1872:134.
Hylocurus inaequalis Wood
Micracisella nigra Wood, 1956:232.


Tribu Ipini Bedel, 1888


Acanthotomicus fortis (Wood)
Acanthotomicus ipsiformis Wood
Acanthotomicus mimicus (Schedl), 1961:227


Tribu Dryocoetini Lindemann, 1877


Coccotrypes aciculatus Schedl, 1952:360.
Coccotrypes carpophagus (Hornung), 1842:116
Coccotrypes cyperi (Beeson), 1929:230
Coccotrypes dactyliperda (Fabricius), 1801:387
Coccotrypes rhizophorae (Hopkins), 1915:48
Dendrocranulus declivis Schedl
Dendrocranulus diversus Wood
Dendrocranulus limbatus (Blandford)
Dendrocranulus limus Wood
Dendrocranulus macilentus (Blandford)
Dendrocranulus pumilus Wood
Dendrocranulus Schedli Wood
Dendrocranulus securus Wood
Dendrocranulus tardulus Wood
Dendrocranulus tardus Schedl
Dendrocranulus vicinalis Wood
Dendrocranulus vicinus Wood


Tribu Xyleborini LeConte, 1876

Ambrosiodmus coffeiceus (Schedl), 1951:376
Ambrosiodmus hagedorni (Iglesias), 1914:128
Ambrosiodmus obliquus (LeConte), 1878:432
Ambrosiodmus paucus Wood
Ambrosiodmus scalaris (Schedl), 1935:95
Coptoborus exilis (Schedl), 1934:209
Coptoborus exutus Wood
Coptoborus pseudotenuis (Schedl), 1936:109
Coptoborus tolimanus (Eggers), 1928:97
Coptoborus vespatorius Schedl, 1931:342
Dryocoetoides asperulus (Eggers), 1931:21
Dryocoetoides capucinus (Eichhoff), 1869:281
Dryocoetoides monachus (Blandford), 1898:204
Sampsonius dampfi Schedl, 1940:359.
Sampsonius obtusicornis Schedl, 1976:78.
Sampsonius usurpatus Wood, 1974:32.
Taurodemus ebenus (Wood), 1971:39
Taurodemus godmani (Blandford)
Taurodemus pandulus Wood
Taurodemus salvini (Blandford)
Taurodemus sanguinicollis (Blandford)
Taurodemus sharpi (Blandford)
Taurodemus varians (Fabricius), 1801:386
Theoborus coartatus (Sampson), 1921:32
Theoborus incultus (Wood)
Theoborus micarius Wood
Theoborus paurus Wood, 2007:
Theoborus pristis Wood Panamá
Theoborus ricini (Eggers), 1932:298
Theoborus theobromae Hopkins, 1915:57.
Theoborus villosulus (Blandford), 1898:204
Xyleborinus bicornatulus (Wood), 1967:137
Xyleborinus dirus Wood, 1974:41.
Xyleborinus gracilis (Eichhoff), 1868:145
Xyleborinus intersetosus (Blandford), 1898:211
Xyleborinus protinus Wood
Xyleborinus reconditus (Schedl), 1963:60
Xyleborus affinis Eichhoff, 1868:401
Xyleborus asper Eggers, 1933:30.
Xyleborus bolivianus Eggers, 1943:385.
Xyleborus caraibicus Eggers, 1941:103.
Xyleborus commixtus Blandford
Xyleborus concentus Wood, 1974:39.
Xyleborus costaricensis Blandford
Xyleborus declivis Eichhoff, 1869:280.
Xyleborus demissus Wood, 1974:40.
Xyleborus discretus Eggers, 1933:29.
Xyleborus dissimulatus Wood
Xyleborus ferox Blandford, 1898:201.
Xyleborus ferrugineus (Fabricius), 1801:388 (complejo de especies spp.?)
Xyleborus geayi Hagedorn, 1905:413.
Xyleborus horridatus Wood, 1967:135.
Xyleborus horridus Eichhoff
Xyleborus lacunatus Wood
Xyleborus macer Blandford, 1898:218.
Xyleborus meritus Wood
Xyleborus morulus Blandford
Xyleborus parallelocollis Eggers, 1933:33.
Xyleborus politus Hagedorn, 1905:413.
Xyleborus posticus Eichhoff, 1869:281
Xyleborus princeps Blandford, 1898:208.
Xyleborus procer Eichhoff, 1878:402.
Xyleborus prolatus Wood
Xyleborus pseudoacuminatus Wood, 2007:
Xyleborus rugulosipes Wood, 2007:
Xyleborus schildi Schedl, 1935:94.
Xyleborus semipunctatus Eggers, 1933:30.
Xyleborus similis Ferrari, 1867:23. (interceptada, pero no establecida)
Xyleborus sparsipilosus Eggers, 1933:34.
Xyleborus spathipennis Eichhoff, 1868:145.
Xyleborus spinulosus Blandford, 1898:201.
Xyleborus squamulatus Eichhoff, 1869:282.
Xyleborus tribulatus Wood, 1974:39.
Xyleborus tumucensis Hagedorn, 1905:414.
Xyleborus vismiae Wood, 1974:39.
Xyleborus volvulus (Fabricius), 1775:454
Xyleborus volvulus (Fabricius), 1775:454
Xylosandrus curtulus (Eichhoff),
Xylosandrus morigerus (Blandford), 1894:264


Tribu Cryphalini Lindemann, 1877

Cryptocarenus diadematus Eggers, 1937:80.
Cryptocarenus heveae (Hagedorn), 1912:338
Cryptocarenus lepidus Wood, 1971:36.
Cryptocarenus seriatus Eggers, 1933:10.
Cryptocarenus spatulatus Wood, 1986:272.
Hypocryphalus mangiferae (Stebbing), 1914:542
Hypothenemus africanus (Hopkins), 1915:30
Hypothenemus ascitus Wood
Hypothenemus birmanus (Eichhoff), 1878:486
Hypothenemus brunneus (Hopkins), 1915:31
Hypothenemus californicus Hopkins, 1915:19.
Hypothenemus columbi Hopkins, 1915:18.
Hypothenemus crudiae (Panzer), 1791:35
Hypothenemus dolosus Wood
Hypothenemus erectus LeConte, 1876:356.
Hypothenemus eruditus West Wood, 1936:34.
Hypothenemus interstitialis (Hopkins), 1915:28
Hypothenemus javanus (Eggers), 1908:215
Hypothenemus nanellus Wood
Hypothenemus obscurus (Fabricius), 1801:395
Hypothenemus opacus (Eichhoff), 1872:132
Hypothenemus parallelus Hopkins, 1915:25
Hypothenemus pubescens Hopkins, 1915:19.
Hypothenemus seriatus (Eichhoff), 1872:133
Hypothenemus setosus (Eichhoff), 1868:391
Hypothenemus suspectus Wood, 1974:22.
Hypothenemus teretis Wood, 1971:35.
Hypothenemus trivialis Wood, 1974:20.
Hypothenemus vesculus Wood
Hypothenemus virolae Wood, 2007:
Trischidias exigua Wood


Tribu Corthylini LeConte, 1876
Subtribu Pityophthorina Eichhoff , 1878

Araptus calcaratus Wood
Araptus carinifrons (Blandford)
Araptus conditus Wood
Araptus costaricensis (Schedl), 1938:180
Araptus decorulus Wood
Araptus eruditus (Schedl)
Araptus facetus Wood
Araptus frugalis Wood
Araptus hymenaeae (Eggers), 1933:9
Araptus kirkendalli Wood, 2007:
Araptus laevigatus (Eggers), 1933:6
Araptus laudatus Wood
Araptus lepidus Wood
Araptus leptus (Bright)
Araptus medialis Wood
Araptus mendicus Wood
Araptus micropilifer Wood
Araptus nigrellus Wood
Araptus playonensis Wood, 2007:
Araptus politus (Blandford)
Araptus schwarzi (Blackman)
Araptus spicatus Wood
Araptus splendidulus (Schedl), 1966:107
Araptus tabogae (Blackman)
Araptus varius Wood, 2007:
Araptus vesculus Wood
Araptus vinnulus Wood
Dacnophthorus clematis (Wood)
Gnatholeptus panamensis Blackman
Gnatholeptus semiermis (Nunberg), 1963:98
Gnatholeptus shannoni (Blackman), 1942:224
Spermophthorus aberrans Wood
Styphlosoma granulatum Blandford


Subtribu Corthylina LeConte, 1876

Amphicranus argutus Wood
Amphicranus belti Blandford
Amphicranus brevipennis Blandford
Amphicranus fastigiatus Blandford
Amphicranus fulgidus Wood
Amphicranus grouvellei Blandford, 1905:294.
Amphicranus macellus Wood
Amphicranus melanura Blandford
Amphicranus micans Wood
Amphicranus mirandus Wood
Amphicranus speciosus (Schedl)
Amphicranus spectabilis Wood
Amphicranus spinescens Wood
Amphicranus spinosus Wood
Amphicranus thoracicus Erichson, 1836:64.
Amphicranus thunesi Wood, 2007:
Amphicranus tornatilis Wood
Corthylocurus barbatus (Blandford)
Corthylocurus cincinnatus Bright
Corthylocurus costaricensis (Schedl)
Corthylocurus debilis Wood
Corthylocurus mexicanus (Schedl)
Corthylocurus reticulatus Wood, 2007
Corthyloxiphus aztecus (Bright)
Corthyloxiphus caliginis (Wood),
Corthyloxiphus furvus (Wood),
Corthyloxiphus morulus (Wood),
Corthyloxiphus tardus (Wood),
Corthyloxiphus willei Wood, 2007:
Corthylus annexus Wood, 2007:
Corthylus brunnescens Wood
Corthylus calamarius Wood
Corthylus calamicolens Wood
Corthylus cannularius Wood
Corthylus cecropii Wood
Corthylus collaris Blandford
Corthylus comatus Blandford
Corthylus comosus Wood
Corthylus concisus Wood
Corthylus confusus Wood, 2007:
Corthylus eichhoffi Schedl
Corthylus electinus Wood, 2007:
Corthylus garai Wood, 2007:
Corthylus granulatus Schedl
Corthylus granulifer Wood
Corthylus luridus Blandford
Corthylus minulus Wood, 2007:
Corthylus montanus Wood, 2007:
Corthylus nevermanni Schedl
Corthylus oculatus Wood
Corthylus panamensis Blandford
Corthylus papulans Eichhoff, 1869:280.
Corthylus praeustus Schedl, 1950:153.
Corthylus procerus Bright
Corthylus pseudovillus Wood, 2007:
Corthylus pygmaeus Wood
Corthylus retusifer Wood
Corthylus retusus Wood
Corthylus rubricollis Blandford
Corthylus sanguineus Schedl, 1935:346.
Corthylus sentus Wood
Corthylus serratus Wood
Corthylus simplex Wood
Corthylus simplicis Wood, 2007:
Corthylus sobrinus Wood
Corthylus spinipennis Wood, 2007:
Corthylus strigilis Wood
Corthylus subserratus Wood
Corthylus trucis Wood
Corthylus villifer Wood
Corthylus zelus Wood
Gnathotrupes crecentus Wood
Gnathotrupes dilutus Wood
Gnathotrupes electus (Wood), 1968:10
Gnathotrupes kirkendalli Wood, 2007:
Gnathotrupes moraviae Wood, 2007:
Gnathotrupes terebratus Wood
Metacorthylus concisus (Wood)
Metacorthylus costatulus Wood, 2007:
Metacorthylus velutinus Wood, 1968:7
Microcorthylus absonus Wood, 2007:
Microcorthylus brevior Wood, 2007:
Microcorthylus concisus Wood, 1973:572.
Microcorthylus demissus Wood
Microcorthylus grandiclavatus Eggers
Microcorthylus lassus Wood
Microcorthylus ocularis Wood
Microcorthylus parvulus Ferrari, 1867:53, 58.
Microcorthylus pumilus Wood
Monarthrum bidens (Blandford)
Monarthrum bifoveatum Wood, 1974:137.
Monarthrum bispinum (Blandford)
Monarthrum canalis Wood, 2007:
Monarthrum carinatum Wood
Monarthrum carinulum Wood
Monarthrum consimile (Blandford)
Monarthrum corculum Wood
Monarthrum cordatum (Blandford)
Monarthrum difficile (Blandford)
Monarthrum dimidiatum (Ferrari), 1867:57
Monarthrum dolosum Wood, 2007
Monarthrum egenum (Blandford), 1904:280
Monarthrum exornatum (Schedl), 1939:575
Monarthrum fastigiorum Wood
Monarthrum ferrarii (Blandford)
Monarthrum fimbraticorne (Blandford), 1905:285
Monarthrum gracilior (Schedl), 1959:553
Monarthrum infradentatum Wood
Monarthrum insignatum Wood
Monarthrum limulum Wood
Monarthrum lobatum (Ferrari), 1867:57
Monarthrum morsum Wood
Monarthrum nevermanni (Schedl)
Monarthrum notatum Wood
Monarthrum obscuriceps Wood, 2007:
Monarthrum posticum Wood
Monarthrum proprium Wood
Monarthrum proximum Wood
Monarthrum pseudoscutellare (Schedl)
Monarthrum punctifrons (Blandford)
Monarthrum quercicolens Wood
Monarthrum robustum (Schedl), 1966:123
Monarthrum septulosum Wood, 2007:
Monarthrum terminalis Wood, 2007:
Monarthrum validum (Ferrari), 1867:55
Monarthrum vittatum (Blandford)
Tricolus angustatus Wood, 2007:
Tricolus ardus Wood
Tricolus badius Wood
Tricolus bicavus Wood, 2007:
Tricolus bicolor Wood
Tricolus cecropii Wood
Tricolus fenoris Wood
Tricolus inaffectus Wood
Tricolus inornatus Wood
Tricolus naevus Wood
Tricolus nodifer Blandford
Tricolus ovicollis Blandford
Tricolus parsus Wood
Tricolus partilis Wood
Tricolus peltatus Wood
Tricolus plaumanni Schedl, 1954:40.
Tricolus rufithorax Wood
Tricolus saundersi Wood
Tricolus scitulus Wood, 1974:62.
Tricolus senex Schedl, 1939:580.
Tricolus simplicis Wood





Scolytinae: Bothrosternus, Cladoctonus, Corthycyclon, Dendrosinus, Dendroterus, Gnathotrichus, Liparthrum, Micracis, Phloeocleptus, Pityoborus, Pityophthorus, Pseudopityophthorus, Pseudothysanoes, Scolytogenes, Stegomerus, Thysanoes

Página creada: 29 abril 2013 21:17
Página modificada:

BIBLIOGRAFÍA

Alonso-Zarazaga, M.A.; Lyal, C.H.C. 1999: A world catalogue of families and genera of Curculionoidea (Insecta: Coleoptera) (excepting Scolytidae and Platypodidae). Entomopraxis, Barcelona.

Blackwelder, R.E., 1947. Checklist of the coleopterous insects of México, Central America, The West Indies, and South America. U.S. National Museum Bulletin, 185 (5):765-921

Bouchard, Patrice; Yves Bousquet; Anthony E. Davies; Miguel A. Alonso-Zarazaga; John F. Lawrence; Chris H. C. Lyal; Alfred F. Newton; Chris A. M. Reid; Michael Schmitt; S. Adam Ślipiński; Andrew B. T. Smith. 2011. Family-group names in Coleoptera (Insecta).ZooKeys 88: 1–972 (april, 2011)

Elgueta, M. y Marvaldi, A.E. 2006. Lista sistemática de las especies de Curculionoidea (Insecta: Coleoptera) presentes en Chile, con su sinonímia. Boletín del Museo Nacional de Historia Natural, Chile, 55: 113-153 (2006)

Kuschel, G.; Leschen, R.A.B.; Zimmerman, E.C. 2000: Platypodidae under scrutiny. Invertebrate taxonomy, 14: 771-805.

Latreille, P.A. 1802: Histoire Naturelle, Générale et Particulière, des Crustacés et des Insectes. Ouvrage faisant suite aux Oeuvres de Leclercq de Buffon, et partie du Cours complet d'Histoire naturelle rédigé par C. S. Sonnini, membre de plusieurs Sociétés Savantes. Dufart. Paris: xii + 467 pp. + 1 [unn., Errata].

Lawrence, J. F. and A. F. Newton, Jr. 1995. Families and subfamilies of Coleoptera (with selected genera, notes, references and data on family-group names). pp. 779-1006 in: J. Pakaluk and S.A. Slipinski (eds.): Biology, Phylogeny, and Classification of Coleoptera: Papers Celebrating the 80th Birthday of Roy A. Crowson. Museum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa.

Marvaldi, A.E. 1997: Higher Level Phylogeny of Curculionidae (Coleoptera: Curculionoidea) based mainly on Larval Characters, with Special Reference to Broad-Nosed Weevils. Cladistics, 13: 285–312.

Oberprieler, R.G. 2010: A reclassification of the weevil subfamily Cyclominae (Coleoptera: Curculionidae). Zootaxa, 2515: 1–35.

Oberprieler, R.G.; Marvaldi, A.E.; Anderson, R.S. 2007: Weevils, weevils, weevils everywhere. Pp. 491-520 in: Zhang, Z.-Q. & Shear, W.A. (Eds) Linnaeus tercentenary: progress in invertebrate taxonomy. Zootaxa, 1668: 1–766. PDF

Wibmer, G.J. & O'Brien, C.W. 1986: Annotated checklist of the weevils (Curculionidae sensu lato) of South America (Coleoptera: Curculionoidea). Memoirs of the American Entomological Institute. Nº 39.

Wood, S. L., & D. E. Bright, Jr. 1987. A catalog of Scolytidae and Platypodidae (Coleoptera), Part 1: Bibliography. Great Basin Naturalist Memoirs 11. 686 p.

Wood, S. L., & D. E. Bright, Jr. 1992. A catalog of Scolytidae and Platypodidae (Coleoptera), Part 2: Taxonomic index. Great Basin Naturalist Memoirs 13, vols. A and B. 1553 p.

Wood, S. 2007. Bark and ambrosia beetles of South America (Coleoptera, Scolytidae). Stephen L. and Elizabeth G. Wood Endowment Fund, Monte L. Bean Life Science Museum Brigham Young University Provo, Utah. 900 p.



Licencia Creative Commons
El material contenido en esta página puede ser libremente utilizado
bajo los términos de la licencia Creative Commons.
Cualquier uso de carácter comercial debe ser consultado previamente con los autores.
Este obra está bajo una licencia Creative Commons Atribución-NoComercial-CompartirIgual 3.0 Unported.